Toshkent, O‘zbekiston (UzDaily.uz) — 2025-yil yanvar oyida sanoat ishlab chiqarishining o'sish sur'ati 4,3% ni tashkil etdi — bu yil boshidagi davrda korxonalar faoliyati uchun yaxshi ko'rsatkich bo'lib, kelgusi davrlarda muvaffaqiyatli iqtisodiy faoliyatni anglatadi.

Albatta, agar o‘tgan yilning yanvar oyida 16,6% ga rekord darajadagi o’sish bilan solishtirilsa, hozirgi o‘sish sur’ati unchalik hayratlanarli emas. Biroq, o‘sish sur'atlarining sekinlashayotganligi haqida hozircha gapirishga juda erta.

Iqtisodiyotda asosiy qonun – bu tovarlarga bo'lgan talab va ularning taklifi o'rtasidagi muvozanatga intilishdir. Ammo, korxonalarning faoliyati sharoitlari va aholining ehtiyojlari doimo o'zgarib turadi. Agar o'zgarishlar sezilarli katta bo'lsa, ishlab chiqarishning keskin o'sishi yoki qisqarishining qisqa muddatli ta'siri bo'lishi mumkin, bu holat bozorda muvozanat tiklanmaguncha davom etadi.

Shundan so'ng, ishlab chiqarish uzoq muddatli normaga qaytadi, bu esa o’sish ko’rsatkichlarining pastroq (yuqori baza ta’siri) yoki yuqoriroq (past baza ta’siri) bo’lishi bilan bog’liq bo'lishi mumkin.

Joriy yilning yanvar oyida sanoat ishlab chiqarishining o‘sish dinamikasida aynan “yuqori baza” va “past baza” ta’siri kuzatilmoqda, chunki 2024 yil yanvarida yuqori o‘sish 2023 yil yanvar-fevral oylaridagi mintaqaviy miqyosda anomal sovuq iqlimi bilan bog’liq bo‘lib, o’sha paytda ishlab chiqarish jarayonlaridagi cheklanishlar natijasida sanoat ishlab chiqarishi deyarli 10%ga qisqargan edi.

Ushbu bosqichda ishlab chiqarishni qo'llab-quvvatlash bo'yicha o'z vaqtida ko'rilgan chora-tadbirlar tufayli ishlab chiqarishning qisqarishini yetarlicha tez kompensatsiya qilish va keyingi barqaror o'sish bosqichiga o'tish mumkin bo'ldi.

Ya'ni, 2024 yilning yanvarida sanoat mahsulotining 16,6% o‘sishining 10 foiz banddan ko‘pi ishlab chiqarish hajmlarini tiklashga, faqat 5-6 foiz bandi esa sof o‘sishga to‘g‘ri keldi.

Bu shuni anglatadiki, joriy davrda, ehtimol, biz tendensiyalarning muvozanatlashishini kuzatmoqdamiz. Bunga, xususan, yuqori qo‘shilgan qiymatga ega mahsulotlar ishlab chiqarish bo‘yicha eng katta salohiyatga ega bo‘lgan qayta ishlash sanoatining jadal rivojlanish dinamikasi guvohlik bermoqda.

2025 yil yanvarida qayta ishlash sanoatidagi o‘sish ko‘rsatkichi eng yuqori bo‘lib, 5,2% ni tashkil etdi. Sanoat ishlab chiqarishi tarkibida qayta ishlash tarmoqlarining ulushi 2024 yil yanvardagi 75,7% dan 2025 yil yanvarda 79,1%gacha oshdi. Qayta ishlash sanoatining ulushini oshirish bo‘yicha qabul qilinayotgan choralar yuqori qo‘shilgan qiymatga ega mahsulotlar ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan yuqori texnologiyali ishlab chiqarishlarning rivojlanishiga yordam bermoqda.

Shunday qilib, joriy yilning birinchi oyining o‘zida yuqori va o‘rta texnologiyali sohalarning aksariyatida o‘sish kuzatildi va bu davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlari bilan qo’llab-quvvatlandi. Natijada, aynan shu sohalar sanoat optimizmining eng katta dinamikasini namoyish etdi.

Kompyuter va elektronika mahsulotlari ishlab chiqarishining o‘sish sur'ati 107,7%, elektr jihozlari 114,5%, turli xil uskunalar, shu jumladan transport uskunalari esa 142,7%ni tashkil etdi. Ushbu sohalarning yuqori va o‘rta texnologiyali mashinasozlik mahsulotlari dinamikasiga qo‘shgan hissasi sezilarli darajada oshmoqda. Avtomobilsozlikdagi vaqtincha sekinlashuvni hisobga olgan holda, umumiy mashinasozlik ulushi 12,3%ni tashkil etdi.

Texnologik tarmoqlarni qo‘llab-quvvatlash bilan bir qatorda iste'molchi sohalari ham faol rivojlanmoqda, bu esa ichki bozorni o‘zimizda ishlab chiqarilgan mahsulotlar bilan to‘ldirishga xizmat qilmoqda.

Joriy yil yanvar oyida yakuniy iste'molchi talabiga yo‘naltirilgan bir qator sohalarda ijobiy o‘sish sur'atlari kuzatildi. Oziq-ovqat sanoatidagi o‘sish 112,7%, to’qimachilik mahsulotlarida 103,6%, kiyim-kechakda 101,3%, mebelda 116,7%, qog‘oz mahsulotlarida esa 137,6%ni tashkil etdi. Erishilgan o‘sish dinamikasi nafaqat ushbu turdagi mahsulotlarga bo‘lgan ichki talabni qondirish, balki ularning eksportini oshirish imkonini berdi.

Yanvar oyida tog’-kon sanoati ham ijobiy zonaga kirib, o‘sish sur'ati 102,3% ni tashkil etdi, bu ma’lum darajada, o‘tgan yilgi ishlab chiqarish hajmlarining past baza ta'siri bilan izohlanadi.

Tabiiy gaz, neft va kondensat qazib olishning kuzatilgan kamayishi, shu jumladan xomashyo bazasining yomonlashuvining obyektiv sharoitlari tufayli, import yetkazib berishning ko’payishi hisobiga qoplandi. Eng muhim turdagi energiya resurslarini import qilishni oshirish bo‘yicha vaqtida qabul qilingan choralar, ichki bozorda energetik resurslar yetishmovchiligini kamaytirishga, korxonalar va aholini issiqlik va elektr energiyasi bilan ta'minlashda uzoq muddatli cheklovlarni oldini olishga yordam berdi. Shu bilan birga, aholi uchun maxsus ustuvor qo‘llab-quvvatlash choralari ko‘rildi.

Ko‘mir qazib olishning o‘sishi ham aholi va boshqa iste'molchilarni energiya bilan ta'minlashni yaxshilashga hissa qo‘shdi, bu ayniqsa sovuq mavsumda juda muhim bo‘ldi.

Bundan tashqari, energiya ta'minoti tarmoqlari ham sezilarli ta'sir ko'rsatdi, ularning rivojlanishi issiqlik energiyasining yetkazib berilishini 1,46 baravarga oshirish va kichik tadbirkorlik sub'yektlari tomonidan ishlab chiqarilgan elektr energiyasining 2,8 baravar (statistik kuzatuvlar ma'lumotlariga ko‘ra) o‘sishi bilan belgilandi. Yirik korxonalarni hisobga olgan holda, jami elektr energiyasi ishlab chiqarish 7,2  mlrd kVt.soatdan ortiqni tashkil etdi.

Umuman olganda, yanvar oyida sanoat ishlab chiqarishining o‘sish indeksi ijobiy holatda mustahkam qolmoqda, bu esa yil davomida yanada o‘sish bo‘yicha optimistik kutishlardan dalolat beradi. 2025 yil uchun kutilayotgan o‘sish 6,1%-6,2% orasida baholanmoqda, bu esa to‘liq amalga oshirilishi mumkin.

Optimistik kayfiyat boshqa savdo hamkor davlatlardagi sanoat o‘sishi darajalarini tahlil qilish natijalari bilan qo‘llab-quvvatlanmoqda. Masalan, Qozog‘iston bilan taqqoslaganda, 2025 yil yanvar oyida O‘zbekistonda sanoat ishlab chiqarishining o‘sish sur'atlari 2 foiz bandga yuqori bo‘ldi (O‘zbekistonda o‘sish sur'ati 104,3%, Qozog‘istonda esa 102,3%ni tashkil etdi).

Tarkibiy nisbatlar nuqtai nazaridan, O‘zbekiston sanoati qayta ishlash sanoati salohiyatini yanada samarali jalb etish orqali yaxshi pozitsiyalarga ega.

O‘sishning prognoz ko‘rsatkichlariga erishish yuqori qo‘shilgan qiymatga ega bo’lgan qayta ishlab chiqarish sanoati mahsulotlarini ko‘paytirish bo‘yicha mavjud zaxiralarni jalb qilish samaradorligiga bog‘liq bo‘ladi. Ushbu yo‘nalish amalga oshirilayotgan sanoat siyosatida o‘zining ustuvorligini saqlab qoladi.