Toshkent, O‘zbekiston (UzDaily.uz) — O‘tgan hafta O‘zbekistonda 2022 yilda joriy etilgan daraxtlarni kesish bo‘yicha muddatsiz moratoriy yuzasidan jamoatchilik muhokamasi yana keskinlashdi. Bu galgi bahslar sababi Murad Buildings kompaniyasi asoschisi Murad Nazarov tomonidan Savdo-sanoat palatasi ishtirokida qurilish sohasi vakillari bilan ochiq muloqot paytida bildirilgan fikr bo‘ldi.

Tadbirkor moratoriyni bekor qilib, uni daraxtlar uchun kompensatsion ekish tizimi bilan almashtirishni taklif qildi. Nazarovning taʼkidlashicha, quruvchilar qurilish maydonlaridagi daraxtlar masalasini o‘zlari hal qilishga majbur, bu esa ko‘p hollarda ularni noqonuniy kesishga olib keladi. U mavjud cheklovlar muammoni hal qilmayotgani, aksincha, korrupsiyani kuchaytirishiga ishora qildi.

«Men “daraxtlar banki”ni tashkil qilishni taklif qilaman. Har bir qurilish kompaniyasi rejalashtirilgan ishlar hajmini oldindan biladi va o‘z vaqtida daraxt ekishi mumkin. Bu daraxtlar keyinchalik hokimlik balansiga o‘tkaziladi. Buni investitsiya shaklida qabul qilish mumkin», — dedi Nazarov.

Biroq uning bu taklifi Ekologiya vazirligi tomonidan keskin tanqidga uchradi. 19 iyul kuni vazirlik rasmiy munosabat bildirdi.

Moratoriyni himoya qilish uchun keltirilgan dalillar

Vazirlik O‘zbekiston iqlim jihatidan juda nozik mamlakat ekanini, uning 60% dan ortiq hududini cho‘l va yarim cho‘llar tashkil etishini, global isish esa dunyo o‘rtacha ko‘rsatkichidan ikki barobar tezlashganini eslatdi. Bunday sharoitda yashil maydonlar ekologik barqarorlikning strategik elementi sifatida qaraladi.

Vazirlik quyidagilarga eʼtibor qaratdi:

– Katta daraxtning ekologik vazifalarini (CO₂ ni so‘rib olish, mikroiqlimga taʼsir, bioixtiyorlilikka hissa) oddiy ko‘chat orqali to‘liq almashtirib bo‘lmaydi.

– Kompensatsiya asosida daraxt kesishni qonuniylashtirish korrupsiya va spekulyatsiyalarga olib keladi. Bunday holatlar ayrim davlatlarda kuzatilgan.

– Germaniya, Buyuk Britaniya, Rossiya, Qozog‘iston kabi nisbatan yumshoq iqlimga ega mamlakatlar misoli shundan dalolat beradiki, daraxt kesish qattiq tartibga solingan, jarimalar va hatto qamoq jazosi bilan jazolanadi.

Vazirlik ayrim quruvchilarning daraxtlarni kimyoviy moddalar bilan “quritish” va keyin uning kesilishini qonuniylashtirish kabi “sinik usullar”idan ham og‘riqli tanqid bilan so‘z ochdi. Shu munosabat bilan, Murad Nazarovning oldingi qurilish amaliyotida qo‘llagan usullarini tekshirish uchun huquqni muhofaza qiluvchi organlarga murojaat qilindi.

Davlatning pozitsiyasi qatʼiy qolmoqda

Ekologiya vazirligi 2025 yil O‘zbekistonda atrof-muhitni muhofaza qilish va “yashil” iqtisodiyot yili deb eʼlon qilinganini eslatdi. Mamlakat barqaror rivojlanish yo‘lini tanlagan va mavjud yashil maydonlarni saqlash — davlat ekologiya siyosatida ustuvor yo‘nalish hisoblanadi.

«Jahon tajribasi shundan dalolat beradiki, barqaror qurilish — bu mavjud daraxtlarni asrash bilan bog‘liq jarayon. Vazirlik muloqotga ochiq, ammo ekologik tamoyillarni qayta ko‘rib chiqishga emas», — deyiladi rasmiy bayonotda.

Shu tarzda, moratoriyni qayta ko‘rib chiqish haqidagi taklif rad etildi.

O‘zbekiston iqlim muammolari sharoitida uzoq muddatli ekologik barqarorlikni taʼminlash maqsadida tabiatni muhofaza qilish borasida o‘z qatʼiy pozitsiyasini saqlab qolmoqda.