Toshkent, O‘zbekiston (UzDaily.uz) — O‘zbekistonda banklarga mijozlarni so‘ralgan miqdordan ortiq summada kredit olishga undashni taqiqlash rejalashtirilmoqda. Markaziy bankning tegishli buyruq loyihasi jamoatchilik muhokamasiga qo‘yildi.

Regulyator maʼlumotlariga ko‘ra, 2025 yil aprel–iyun oylarida banklar mijoz arizalarida ko‘rsatilgan summadan ortiqcha miqdorda 1,1 millionta mikrozaym bergan. Izoh yozuvida qayd etilishicha, bunday agressiv kredit amaliyoti fuqarolarni real ehtiyojsiz qo‘shimcha qarz olishga undaydi, ular o‘z moliyaviy imkoniyatlarini va ehtimoliy xatarlarni baholamaydi. Natijada, moliyaviy qiyinchiliklar yuzaga kelganda qarzdorlar kredit to‘lovlarini amalga oshirishda muammolarga duch keladi.

Loyiha buyrug‘i Buyuk Britaniya Moliyaviy tartibga solish va nazorat boshqarmasi tajribasini hisobga oladi. Unga ko‘ra, kredit tashkilotlari mijozni arizada ko‘rsatilganidan ortiq summada kredit shartnomasi tuzishga undash, buning uchun imtiyoz yoki rag‘bat taqdim etish yoki boshqa yo‘l bilan uning qarorini o‘zgartirish huquqiga ega emas.

Shuningdek, Markaziy bank kredit to‘lovlarini shartnoma yoki to‘lov jadvalida ko‘rsatilgan muddatdan oldin, operatsion kun boshlangani bahonasi bilan undirish amaliyotini taqiqlashni taklif etmoqda. Regulyator taʼkidlashicha, bankning ichki dasturiy tizimlari qarz oluvchi va bank o‘rtasidagi shartnoma shartlariga bo‘ysunishi, to‘lov muddatlarini o‘zboshimchalik bilan o‘zgartirmasligi lozim.

Alohida eʼtibor ijtimoiy jihatdan himoyaga muhtoj aholi qatlamlarini muhofaza qilishga qaratiladi. Hozirda ushbu toifadagi fuqarolarning bank kartalariga o‘tkaziladigan davlat nafaqalari va to‘lovlari baʼzan banklar tomonidan muddati o‘tgan qarzni qoplashga yo‘naltiriladi. Markaziy bankning fikricha, bunday amaliyot fuqarolarni moddiy yordamdan maqsadli foydalanish imkoniyatidan mahrum qiladi va ularning moliyaviy ahvolini yomonlashtiradi.

Loyiha doirasida, shuningdek, shartnoma imzolanishidan oldin qarz xatarlarini bayon qiluvchi chek-listni qarz oluvchiga taqdim etish va mijozlar xatti-harakatini manipulyatsiya qilishi mumkin bo‘lgan bank ilovalaridagi “qorong‘i pattern”lardan foydalanishni taqiqlash ham nazarda tutilgan.