Toshkent, O‘zbekiston (UzDaily.uz) — Moody‘s Ratings‘ning so‘nggi tahliliga ko‘ra, O‘zbekiston bank tizimi uchun prognoz barqaror bo‘lib qolmoqda.

Agentlikning taʼkidlashicha, qulay operatsion sharoitlar keyingi 12–18 oy ichida banklarning to‘lov qobiliyati va likvidligini qo‘llab-quvvatlaydi.

Moody‘s hisob-kitoblariga ko‘ra, 2024 yilda 5,6% bo‘lgan mamlakat iqtisodiyotining o‘sish surʼati 2025–2026 yillarda taxminan 5,7% darajasida saqlanib qoladi. Bu esa qarz oluvchilarning barqarorligi va kredit portfellarining sifatini mustahkamlashga xizmat qiladi.

Agentlik baholashicha, muammoli kreditlar darajasi 2024 yilda davlat banklari tomonidan meros bo‘lib qolgan muammoli aktivlarni tan olish tufayli 7%ga yetganiga qaramay, keyingi 12–18 oy davomida 6–7% oralig‘ida bo‘lishi kutilmoqda.

Yuqori foiz stavkalari banklarning sof foiz marjasi (NIM) va foydaliligini saqlab qolishda yordam berayotgan bo‘lsa-da, chekanka depozitlari uchun kuchayib borayotgan raqobat marjaga bosim o‘tkazmoqda.

Barqaror prognoz shuningdek, sektorning nisbatan kuchli kapital buferiga tayanadi.

Biroq Moody‘s fikricha, kreditlashning tez surʼatda o‘sishi likvidlik va kapital yetarliligiga bosim o‘tkazishi mumkin, ayniqsa bozor mablag‘lariga yuqori darajada bog‘liqlik saqlanib qolayotgan bir sharoitda.

O‘zbekistonning jami zaxiralari yalpi ichki mahsulotning (YAIM) 37%ini tashkil etayotgani hamda bank tizimi kreditlari YAIMning 37%iga teng ekani davlatga iqtisodiyot va bank tizimini qo‘llab-quvvatlash uchun katta imkoniyatlar yaratadi.

O‘zbekiston iqtisodiyoti Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi mojaroga bog‘liq geosiyosiy xavf-xatarlarga qaramay, barqaror rivojlanishda davom etmoqda. Moody‘s maʼlumotlariga ko‘ra, 2025–2026 yillarda YAIM real o‘sishi 5,7% darajasida saqlanishi kutilmoqda, bu esa qarz oluvchilarning to‘lov qobiliyatiga ijobiy taʼsir ko‘rsatadi.

Shu bilan birga, agentlik chekanka kredit portfelining "pishib yetilish" jarayoniga eʼtibor qaratib, uning oldingi tez o‘sish davridan so‘ng qo‘shimcha xavflarni keltirib chiqarishi mumkinligini qayd etmoqda.

Moody‘s baholashicha, bank tizimining kapital yetarliligi barqaror bo‘lib qoladi. Xavf darajasiga moslashtirilgan aktivlar hisobiga bazaviy kapital ko‘rsatkichi (TCE) 14–15% diapazonida bo‘lishi kutilmoqda, davlat tomonidan qo‘shimcha sarmoya kiritilmagan taqdirda ham. 2023 yil oxirida ushbu ko‘rsatkich 14,3% ni tashkil etgan.

Banklarning foydaliligi tarixiy yuqori darajada saqlanib qolishi kutilmoqda, bu esa sof foiz marjasining yuqori bo‘lishi bilan izohlanadi.

Bank sektori bozor mablag‘lariga yuqori darajada bog‘liq bo‘lib qolmoqda: 2024 yil oxirida kreditlar va depozitlar nisbati 173% ni tashkil etdi, davlat banklari uchun bu ko‘rsatkich 237%, xususiy banklar uchun esa 108% ga yetdi.

Moody‘s‘ning taʼkidlashicha, bozor mablag‘larining yarmidan ko‘pi uzoq muddatli majburiyatlarga to‘g‘ri keladi, bu esa qayta moliyalashtirish xavfini kamaytiradi. Ammo valyuta majburiyatlari ulushining yuqori bo‘lishi (2024 yil oxirida 48%) va valyuta depozitlari darajasi (25%) kurs o‘zgarishlariga bo‘lgan sezuvchanlikni oshiradi.

Moody‘s yirik davlat banklari uchun davlat ko‘magining ehtimoli juda yuqori ekanligini qayd etadi. Privatizatsiya rejalariga qaramay, davlat iqtisodiy siyosatni amalga oshirishda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan banklar, xususan, Agrobank (Ba3, barqaror) va Mikrokreditbank (Ba3, barqaror) ustidan nazoratni saqlab qoladi. 2018 yildan buyon davlat banklariga taxminan 1,8 milliard dollar miqdorida kapital kiritilgan.

2024 yil oxirida O‘zbekiston bank sektori aktivlari 59,5 milliard dollarni (YAIMning 53%) tashkil etdi. Beshta eng yirik bank bozorning 54% ni nazorat qiladi, davlat banklarining aktivlar tizimidagi ulushi esa 65% ga teng. 13 tijorat bankining kredit qobiliyati reytingi (BCA), jami sektor aktivlarining 62% ni qamrab olgan holda, b1 dan caa1 gacha bo‘lgan diapazonda, o‘rtacha ko‘rsatkich esa b2 darajasida joylashgan.

Moody‘s fikricha, O‘zbekiston bank tizimining o‘rta muddatli barqarorligi iqtisodiy o‘sish, tavakkalchilikni boshqarish va sektorni bozor tamoyillari asosida transformatsiya qilish o‘rtasidagi muvozanatga bog‘liq bo‘ladi.