Toshkent, O‘zbekiston (UzDaily.uz) — Jahon banki 2010–2022 yillar davrida O‘zbekistonda iqtisodiy rivojlanish bo‘yicha keng qamrovli tahlilni taqdim etdi. Hisobotda mamlakatning erishgan asosiy yutuqlari va barqaror o‘sish hamda iqtisodiyotni modernizatsiya qilish yo‘lidagi dolzarb muammolar belgilab berilgan.

«O‘zbekiston bo‘yicha iqtisodiy memorandum» deb nomlangan hisobotga ko‘ra, mamlakat aholi jon boshiga to‘g‘ri keluvchi yalpi qo‘shilgan qiymatning barqaror o‘sish surʼatlarini — o‘rtacha yiliga 4,2 foizni taʼminlagan. Bu ko‘rsatkich Yevropa va Markaziy Osiyo mamlakatlari hamda o‘rta daromadli kam daromadli davlatlar guruhidan ustunroq hisoblanadi. Biroq Jahon banki taʼkidlaganidek, bunday o‘sish asosan asosiy kapitalga — infratuzilma, binolar va uskunalarga qaratilgan investitsiyalar hisobiga amalga oshgan. Holbuki, barqaror o‘sish uchun ishlab chiqarish samaradorligi va xususiy sektor hissasini oshirish zarur.

Hisobotda ish o‘rinlari yaratish masalasiga alohida eʼtibor qaratilgan. 2017–2022 yillardagi iqtisodiy o‘sishga qaramay, bu jarayon aholi bandligining yetarli darajada o‘sishi bilan hamroh bo‘lmadi. Faqat oxirgi ikki yilda mehnat bozorida ijobiy o‘zgarishlar kuzatildi. Mamlakatning yuqori daromadli davlatlar qatoriga qo‘shilishi uchun iqtisodiyot ikki raqamli o‘sish surʼatlariga yaqinlashishi lozim. Bu esa umumiy omillar samaradorligini oshirish, bozor va meʼyoriy buzilishlarni bartaraf etish, texnologiyaviy ortda qolishni yengish va xalqaro savdoda faol ishtirok etishni talab etadi.

Jahon banki xususiy sektorni rivojlantirish muhimligini qayd etgan. 2020 yilga kelib O‘zbekistonda 2000 ga yaqin davlat korxonalari mavjud bo‘lib, ularning umumiy daromadlari yalpi ichki mahsulotning deyarli uchdan bir qismini tashkil qilgan. Shu bilan birga, bu korxonalarning 80 foizi xususiy sektor samarali faoliyat yuritishi mumkin bo‘lgan sohalarda ishlaydi. Bu esa keng ko‘lamli xususiylashtirish va raqobatni kuchaytirish zarurligini ko‘rsatadi.

Biznes uchun jiddiy to‘siqlardan biri — infratuzilmaning, ayniqsa, energetika va transport tarmoqlarining zaifligi. Jahon banki bu yo‘nalishlarni rivojlantirish orqali xarajatlarni kamaytirish, hududlar o‘rtasidagi bog‘liqlikni oshirish va investitsiya muhitini yaxshilash mumkinligini taʼkidlaydi. Energetika sohasidagi islohotlar, jumladan tariflar va xususiy investitsiyalarni jalb etish 2026–2027 yillargacha soha rentabelligini taʼminlashi kerak.

Hisobotda tashqi savdo alohida mavzuda qayd etilgan. 2017 yildan buyon tashqi savdo aylanmasining YAIMga nisbatan ulushi ikki baravar o‘sib, 2022 yilda 71,6 foizni tashkil etdi. Shunga qaramay, faqat 6 foiz o‘zbek kompaniyalari mahsulotini eksport qilmoqda. Bu O‘zbekistonning global bozorlarga past darajada jalb etilganini ko‘rsatadi.

Mavjud muammolarni yengib o‘tish va barqaror o‘sishni taʼminlash uchun Jahon banki O‘zbekistonga bir qator strategik chora-tadbirlarni taklif etgan. Ular quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

Energetika va yo‘l infratuzilmasiga investitsiyalar kiritish, ayniqsa, ishlab chiqarish salohiyati yuqori bo‘lgan hududlarda (Toshkent, Qashqadaryo, Samarqand, Navoiy);

Temir yo‘l tarmog‘ini modernizatsiya qilish;

Davlat korxonalarini xususiylashtirishni tezlashtirish va aniq «yo‘l xaritasi» ishlab chiqish;

Korporativ boshqaruvni yaxshilash;

Kichik va o‘rta biznesni moliyalashtirishga kengroq imkoniyat yaratish;

Maʼmuriy to‘siqlarni qisqartirish;

Oziq-ovqat va dori-darmon importi uchun boj to‘lovlarini bekor qilish;

Bojxona tartib-taomillarini optimallashtirish va tashqi savdoni raqamlashtirish.

Hisobot xulosasida taʼkidlanishicha, bu choralar O‘zbekistonga nafaqat yuqori o‘sish surʼatlarini saqlab qolish, balki raqobatbardosh iqtisodiyot yaratish, yangi ish o‘rinlari yaratish va xalqaro iqtisodiyotda faol ishtirok etish imkonini beradi.