Toshkent, O‘zbekiston (UzDaily.uz) — Dono Zupparxonova o‘z do‘konida rang-barang choyshablar va sochiqlar to‘plamini sinchkovlik bilan tayyorlaydi, ularning har biri oilasining to‘qimachilik sanoatidagi uzoq tarixidan dalolat beradi. Uning sayohati 1996-yilda, onasi “Demir” savdo markazini ochib, O‘zbekistonga xorijiy to‘qimachilik mahsulotlarini olib kirishidan boshlangan. Bugungi kunda Dono bu merosni onasi boshlagan biznesni boshqaradigan eng yangi tadbirkor sifatida davom ettirmoqda.

Bozorni yaxshi tushunib, “Ipak yo‘li” bankidan kredit olib, oilaviy biznesini kengaytirdi. Ushbu yordam unga uchta yangi do‘kon ochish va premium brendlarni import qilish imkonini berdi. “Moliyalash imkoniyati bizning biznesimizni o‘zgartirdi”, deb tushuntiradi u mijozlar talabi ortib borayotganini ta’kidlab.

Dononing ta’siri uning biznesidan tashqariga chiqadi. Yil oxirigacha yana to‘rtta do‘kon ochish niyatida, u boshqa tadbirkor ayollarni ko‘tarish, o‘z tajribasi bilan o‘rtoqlashish va O‘zbekistondagi ijtimoiy to‘siqlarni yo‘q qilishga bel bog‘lagan.

Dono “Ipak Yo'li” bankidan moliyaviy yordam olganidan so'ng uning hayoti va biznesida sezilarli o'zgarishlar yuz berdi.

O‘zbekistondagi tadbirkor ayollarning ijtimoiy-iqtisodiy muammolarini hal qilish

O‘zbekiston salmoqli ijtimoiy-iqtisodiy muammolarga duch kelmoqda, ayniqsa ayollar va ayollarga tegishli kichik va o‘rta tadbirkorlik (KO‘B) korxonalari. Jami kichik va o‘rta korxonalarning 14-16 foizini tashkil etishiga qaramay, bunday korxonalar uchun taxminan 916 million dollar miqdorida kredit mablag‘lari yetishmovchiligi mavjud. Mamlakat 2024 yilgi Global gender tafovuti hisobotida 146 oʻrindan 108-chi oʻrinni egalladi, bu jiddiy gender nomutanosibligini aks ettiradi, Yevropa va Markaziy Osiyodagi yuqori koʻrsatkichlarga nisbatan atigi 16 foiz firmalar ayollarga qarashli mulk hisoblanadi. Mahalliy tadbirkorlar, jumladan, ayollarga qarashli bizneslar moliyaviy resurslardan foydalanishda qiynalishmoqda, an'anaviy gender rollari tufayli madaniy to‘siqlarga duch kelishmoqda va biznesni qo‘llab-quvvatlashning muhim xizmatlaridan mahrum bo‘lib, ularning biznesdagi va oiladagi majburiyatlarini muvozanatlash borasidagi sa’y-harakatlarini yanada qiyinlashtirmoqda.

Dono “Ipak Yo‘li” bankidan moliyaviy yordam olganidan so‘ng uning hayoti va biznesida sezilarli o‘zgarishlar yuz berdi. Kreditlar unga oilasining to‘qimachilik biznesini kengaytirish imkonini berdi va daromadning ortishi bilan u nafaqat o‘zining turmush sifatini oshirdi, balki o‘z oilaviy biznesi orqali o‘ndan ortiq kishini ish bilan ta’minlab, o‘z jamiyatini yuksaltirish va qo‘llab-quvvatlashga handa odamlarda iqtisodiy imkoniyatlar hissini shakllantirishga erishdi.

“Ishlaydigan ayol nafaqat o‘ziga, balki oilasi va jamiyatiga baxt keltiradi”, deb ta’kidlaydi u o‘z ishining yanada kengroq ta’sirini ta’kidlaydi. Dononing sayohati atrofidagi ko‘plab ayollarni ilhomlantirib, ularga tadbirkorlik bilan bog‘liq imkoniyatlarni ko‘rsatib berdi. U nafaqat o‘z orzularini amalga oshirmoqda, balki boshqa ayollar ham o‘z intilishlarini amalga oshirishga undaydigan muhitni rivojlantirmoqda va O‘zbekistonda yanada kuchli va bardoshli jamiyat shakllanishiga hissa qo‘shmoqda.

Fazilat Usmonova va Kamol Usmonov bilan tanishing: O‘zbekiston pazandachilik davrasidagi innovatsion tadbirkorlar

Fazilat Usmonova va uning turmush o‘rtog‘i 2023-yil noyabr oyida Toshkentda ochilgan Ciao-Ciao Pizza kompaniyasining harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi. O‘shandan beri ular sakkiz kishini ish bilan ta’minlab, butun Yevropadan restoran tajribasiga ega oshpazlar tomonidan 40 dan ortiq noyob pizza turlarini taklif qiluvchi ikkinchi manzilni ham muvaffaqiyatli ishga tushirdilar. “Biz Oʻzbekistonga oʻsha haqiqiy taʼmni olib kelmoqchi edik”, deydi u, ularning sayohatlari va Fazilatning akasining Shvetsiyadagi muvaffaqiyatli pitseriyasidan ilhomlanib.

Fitnes klubi menejeri sifatida Fazilat o‘zining ikki tomonlama rollarini muvozanatda ushlab turadi, uning turmush o‘rtog‘i, iste’fodagi polkovnik esa pitseriyadagi operatsiyalarni boshqaradi. Davr Bank ko‘magida ular puxta biznes-reja ishlab chiqdilar va boshqaruv bo‘yicha qimmatli maslahatlar oldilar. Garchi mijozlar tashrifini ta’minlash va moliyani boshqarish kabi qiyinchiliklar mavjud bo‘lsa-da, ular buni birgalikda hal qilishadi. Oldinga nazar tashlaganda, ular o‘zlarining sevimli pitssalarini butun O‘zbekistonning barcha mahallalarida taqdim etish istagida ko‘proq joylar ochishga va oziq-ovqat yuk mashinalarini qo‘shishga umid qilmoqdalar.

Moliyaviy inklyuzivlikni kuchaytirish va mamlakatda kichik va o‘rta biznesni kengaytirishda banklarning rolini oshirish

Davr Bank va Ipak Yo‘li Bank kabi moliya institutlari O‘zbekistonda kichik va o‘rta biznes subyektlarining moliyaviy inklyuzivligini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Ushbu banklar moslashtirilgan kredit mahsulotlari va moliyaviy xizmatlarni taklif etish orqali Zupparxonova va Usmonova kabi tadbirkorlarga o‘z bizneslarini kengaytirish imkoniyatini bermoqda. IFCning Davr Bankga bergan 10 million dollarlik kreditining 80 foizi ayollarga tegishli bo‘lgan kichik va o‘rta korxonalar uchun ajratilgan bo‘lib, korxona mijozlariga asbob-uskunalar sotib olish va yangi joylar ochish imkonini beruvchi muhim moliyalashtirish imkoniyatlarini taqdim etdi. Shu bilan birga, “Ipak Yo‘li” banki ayollarga tegishli bo‘lgan tadbirkorlik subyektlariga kredit olishdagi qiyinchiliklarni yengib o‘tishga yordam beruvchi maxsus xizmatlarni yo‘lga qo‘ydi.

Ishbilarmon ayollar uchun moliyaviy yechimlarni moslashtirish va rivojlantirishga yordam berish maqsadida IFC “Ipak Yo‘li” va “Davr Bank” kabi mahalliy banklar bilan hamkorlik qilib kelmoqda, toki ular o‘z navbatida ularga bizneslarini kengaytirishlari va qo‘shimcha ish o‘rinlari yaratishlariga yordam berish maqsadida. Ushbu majburiyatga muvofiq, “Ipak Yo‘li” banki mikro, kichik va o‘rta korxonalarni (MSME) kreditlashni qo‘llab-quvvatlamoqda, bu esa umumiy tushumning kamida 25 foizini kichik va o‘rta biznesni moliyalashtirishning bir qismi sifatida ayollarga tegishli bo‘lgan kichik va o‘rta korxonalarni Piramida platformasi (BOP) tashabbusi doirasida kreditlashga yo‘naltirilishini ta’minlaydi. Hamkorlik IFCning nafaqat Markaziy Osiyodagi banklar, balki butun dunyo boʻylab 250 dan ortiq moliya institutlari bilan hamkorlik qiluvchi “Ayollar uchun bank xizmatlari” biznesining bir qismidir.

“IFC bilan hamkorligimiz tufayli biz kreditlash salohiyatimizni kengaytira oldik, innovatsion moliyaviy mahsulotlarni ishlab chiqdik va tadbirkor ayollarning imkoniyatlarini kengaytiruvchi maqsadli tashabbuslarni amalga oshirdik. Biz ishonamizki, ayollar uchun moliyalashtirish imkoniyatlarini birinchi o‘ringa qo‘yish va kengaytirish orqali biz har bir ayol gullab-yashnashi va muvaffaqiyat qozonishi mumkin bo‘lgan O‘zbekistonning porloq kelajagini ta’minlaymiz”, — deydi Saidabror. Saydahmedov , “Ipak yo‘li” banki boshqaruvi raisi.

IFCning “Davr Bank” va “Ipak Yo‘li” banklarini qo‘llab-quvvatlashi kreditlarni tasdiqlash jarayonlarini soddalashtirdi va risklarni boshqarish amaliyotini takomillashtirildi, bu ikkala bankning KO‘B va tadbirkor ayollarga yanada yaxshi xizmat ko‘rsatishiga imkon berdi. Bu hamkorlik ularning targ‘ibot doirasini kengaytirib, ko‘proq korxonalarning gullab-yashnashi va O‘zbekiston iqtisodiy rivojlanishiga hissa qo‘shishi uchun zarur bo‘lgan mablag‘lardan foydalanishini ta’minladi.

“Ayollarga moliyaviy resurslardan foydalanishda teng imkoniyatlarni taqdim etish orqali biz ularning tadbirkorlar, yangi ish oʻrinlari yaratuvchisi va oʻzgarishlarni yaratuvchi sifatidagi salohiyatini ochib beramiz,” deydi IFCning Turkiya va Markaziy Osiyo boʻyicha direktori Vibke Shloemer. “Bu yerda masala faqat moliyaviy inklyuziya haqida emas; bu ayollarga o‘z taqdirlarini o‘zi belgilashi va adolatli jamiyat qurish imkoniyatini berishdir”.

IFC va uning hamkor banklari birgalikda moliyaviy inklyuzivlik muammolarini hal qilishda va Ciao-ciao Pizza kabi bizneslar va Dono kabi savdogarlarning rivojlanishiga yordam bermoqda.

“Men shunchaki biznesni rivojlantirayotganim yo‘q; men boshqa ayollarga kuch bag‘ishlayman”, deb hisoblaydo Dono. “Biz to‘siqlarni yengib, status-kvoga qarshi chiqmoqdamiz va bir-birimizni o‘z salohiyatimizni to‘liq ro‘yobga chiqarishga ilhomlantirmoqdamiz. Shunday qilib, biz kelajakdagi avlodlarga foyda keltiradigan to‘lqin effektini yaratmoqdamiz. Mening biznesim va jamiyatimizni kelajakda nimalar kutishini ko‘rishni juda ham xohlayman”.